امروزه استفاده از نرمافزار MATLAB در علوم مهندسی آنچنان رایج شدهاست که کمتر کتابی میتوان یافت که حداقل یکبار از کلمهی MATLAB استفاده نکرده باشد. در تبلیغهای سالهای نه چندان دور آموزشگاهها، عدم تسلط بر زبان انگلیسی و بعدها عدم تسلط با کامپیوتر مصادف با بیسواد بود. اما امروزه صحبت از بیسوادی مهندسهایی است که با زبان MATLAB آشنایی ندارند.
در کشور عزیز ما ایران نیز این نرم افزار بسیار محبوب است و دانشجویان و صنعتگران به وفور از آن استفاده میکنند. در این مقاله قصد داریم، معتبرترین کتابها، نویسندگان، موسسات و سایتهای MATLAB را بهطور اختصار به شما معرفی کنیم:
در بین آموزشگاههای حقیقی، به نظر جهاد دانشگاهیهای امیرکبیر، تهران، شریف، علم و صنعت و ... و موسساتی مانند مجتمع فنی تهران با شعبههای متنوع، معتبرترینها هستند. البته معیار انتخاب این کلاسها به مدرس، زمان کلاس، هزینه کلاس و امکانات سختافزاری نیز وابسته است. مثلا جهاد دانشگاهی امیرکبیر دورهی 60 ساعته برگزار میکند در حالی که تقریبا با همان هزینه در موسسات دیگر کلاسهای 30 ساعته برگزار میگردد البته از نظر امکانات سختافزاری مثلا مجتمع فنی تهران به مراتب بهتر از جهاد دانشگاهیها است.
در بین آمورشگاههای مجازی یا همان سایتهای اینترنتی، سایت جامع www.mathworks.ir با سایتwww.matlabsite.com در حوزهی هوش مصنوعی و محاسبات نرم با مدیریت سید مصطفی کلامی هریس بسیار محبوب و پر خدمات هستند. سایت انگلیسی ctms.engin.umich.eduu متعلق به دانشگاه میشیگان در حوزهی کنترل نیز بسیار پر کیفیت است و مثالهای متنوعی دارد.
نویسندگان ایرانی مطلب نیز بسیار هستند و معمولا هر یک در بخشی از نرمافزار وسیع MATLAB به نگارش میپردازند. نیما جمشیدی و همکارنش تقریبا جز پیشگامان کتابهای عمومی MATLAB و سیمولینک محسوب میشوند. سید مصطفی کیا در حوزهی هوش مصنوعی و محاسبات نرم شامل شبکههای عصبی، فازی، ژنتیک الگوریتم و پردازش تصویر پیشتاز است. محمد فتحی و زمانی نیز در حوزه بخشهای تخصصی MATLAB شامل برنامهنویسی پیشرفته GUI و C/C++، جعبه ابزار کنترل مقاوم، انیمیشنسازی - واقعیت مجازی و سیمولینک عمومی و پیشرفته، جز پیشروان هستند. البته آقای علی اکبر علمداری و همکارانش را با کتابهای MATLAB عمومی و سیمولینک نیز نمیتوان جز نویسندگان پر کار و معروف در نظر نگرفت.
اگر به کتابهای عمومی MATLAB نیز نگاهی بیاندازیم ترجمه دو کتاب انگلیسی Mastering MATLAB و MATLAB Programming For Engineers بسیار موفق هستند. همچنین کتابهای پر محتوای و با کیفیت آقای نیما جمشیدی و علی اکبر علمداری نیز قابل توصیه هستند. تمرکز بیشتر این چهار کتاب و اکثر کتابهای عمومی بازار بر روی دستورات و توابع MATLAB است اما چنانچه به دنبال آموزش برنامهنویسی هستید ویرایش دوم کتاب برنامهنویسی پیشرفته MATLAB نوشتهی محمد فتحی که در جهاد دانشگاهی امیرکبیر نیز تدریس میشود، توصیه میگردد.
در حوزهی هوش مصنوعی و محاسبات نرم شامل شبکههای عصبی، فازی، ژنتیک الگوریتم و پردازش تصویر، کتابهای سید مصطفی کیا علیرغم ایرادهایی که در ویرایش اول آنها وجود داشت، قابل تقدیر است و بازار را انحصاری نمودهاند. اگرچه کارهای روان نیما جمشیدی و کارهای برنامهنویسی محمد فتحی نیز به چاپ رسیدهاست. به هر حال در کتابهای این بخش، من اصل کتاب Neural Network Design نوشتهی آقای Hagan را در حوزه شبکه عصبی و کتاب Digital Image Processing Using MATLAB نوشتهی آقای Gonzalez را در حوزه پردازش تصویر بسیار میپسندم و کتاب مختصر بهینهسازی غیر خطی نوشتهی رضا نریمانی و احمد نریمانی را توصیه میکنم.
در حوزهی کنترل؛ شاخهی مکان هندسی ریشهها و پاسخ فرکانسی مثالهای کتاب آقای علیاکبر علمداری با MATLAB کاربردی است و کتاب کنترل مدرن آقای اوگاتا نیز بسیار معتبر است. کتاب کنترل مقاوم Hinf (نرم بینهایت) نوشتهی دکتر تقیراد، فتحی و زمانی شامل مباحث تئوری و دستورات جعبه ابزار مقاوم MATLAB نیز مرجع دانشگاهی میباشد.
در حوزهی سیمولینک کتاب Mastering Simulink بسیار عالی است و کتاب مختصر نیما جمشیدی بسیار روان است. کتاب آقای علی اکبر علمداری نیز اگرچه جنبه آموزشی کمتری دارد اما مرجع بلوکهای سیمولینک است. به هر حال در این حوزه محمد فتحی و همکارانش با دو کتاب مرجع کاربردی سیمولینک و سیمولینک پیشرفته و کتاب تئوری و معروف مدلسازی و شبیهسازی دینامیک وسایل هوافضایی ترجمهی اثر آقای zipfel بسیار پرکار و پیشتاز هستند.
در حوزهی جعبه ابزار Simpower نیز تنها کتاب دکتر علی اکبر مطیع بیرجندی با نام شبیهسازی مدارهای الکترونیک قدرت با Simpower system MATLAB و کتاب شبیهسازی سیستمهای قدرت با استفاده از نرمافزار MATLAB نوشتهی دکتر عباس کتابی را دیدهام.
در حوزهی واقعیت مجازی و انیمیشن تنها کتاب محمد فتحی و کتاب شبیهسازی سیستمهای مکانیکی (SimMechanics) ترجمهی محمود نوروزی و همکارش نیز قبلا در بازار موجود بود اما جدیدا تجدید چاپ نشدهاند.
در حوزهی اقتصاد و اقتصادسنجی، شناسایی سیستم، MATLAB توانمندی گستردهای دارد که متاسفانه در این حوزه کار چندانی نشدهاست و جای کار زیادی وجود دارد.